Actio proffesiynol

O'r tu allan, gall ymddangos bod actio yn broffesiwn hudolus sy'n arwain at ddull o fyw deniadol! Mewn gwirionedd, bydd y rhan fwyaf o actorion (dynion neu fenywod) yn cael eu gwrthod llawer ac yn profi cyfnodau hir rhwng swyddi actio. Pan fydd actor yn cael rhan , efallai y bydd yn golygu oriau hir ac anghymdeithasol. Nid yw llawer o actorion yn gwneud digon o arian i allu byw trwy actio'n unig, a bydd rhaid iddynt ennill bywoliaeth mewn ffordd arall.

Rhaid i actorion fod yn fedrus ac yn ddawnus. Rhaid iddyn nhw fod â digon o stamina, ymroddiad a hunanddisgyblaeth hefyd. Yn ogystal â chofio llinellau a symudiadau, mae'n bosib y bydd yn rhaid i actorion ymchwilio ac ymarfer newid acen neu wahanol ystumiau, a sut maen nhw'n edrych. Mae'n rhaid i actorion weithio i amserlenni tynn, a doed a ddelo mae'n rhaid iddynt fod yn barod pan fydd y llenni'n codi. Ni allwch golli ymarferion a pherfformiadau oni bai eich bod ar eich gwely angau! Nid yw actor neu actores annibynadwy yn cael gwaith. Mae gofyn bob amser am ymddwyn yn gyfrifol iawn tuag at eich cyd-berfformwyr a'r cynhyrchiad. Er gwaethaf hyn i gyd, bydd actorion sy'n llwyddo i wneud bywoliaeth yn dweud wrthych ei bod yn yrfa wych! Ac fel arfer mae'n yrfa lle gallwch barhau i weithio pan fyddwch chi'n hen, os byddwch chi am wneud hynny. Mae rhai actorion yn troi at gyfarwyddo neu ysgrifennu.

Ble mae actorion yn gweithio?

• Mewn cynyrchiadau ar gyfer y teledu- yn cynnig cyfleoedd ar gyfer rhannau mawr a bach, rhannau fel rhodwyr ac 'ecstras', gwaith styntwyr a hysbysebion.
• I theatrau cwmnïau rhanbarthol , cwmnïau teithiol bach, cwmnïau theatr ymylol a chwmnïau theatr mewn addysg - mae'r gwaith hwn yn gofyn llawer o ran y sgiliau perfformio ac ymroddiad. Mae rhai actorion ifanc yn dechrau allan mewn cwmnïau theatr rhanbarthol sy'n cynnig tymhorau byr o ffarsiau, dramâu ias a chyffro, dramâu cyfoes a chlasuron. Mae rhai cwmnïau'n cynnig cytundebau cymharol hir dymor.
• Mewn sioeau a dramâu mewn theatrau mawr- mewn dinasoedd a threfi, gan gynnwys West End Llundain. Fodd bynnag, dros y blynyddoedd diwethaf, mae pwysau economaidd wedi effeithio ar faint y cast a chyfleoedd gwaith hefyd.
• Mewn ffilmiau- mae'r diwydiant ffilmiau yn y DU wedi ennill enw da ar draws y byd am nifer o gynyrchiadau ardderchog gan wneuthurwyr gweddol fach yn y DU. Os ydych chi'n awyddus i fod yn 'ecstra' ar ffilm, mae cael gwaith yn fater o lwc i raddau helaeth - bod yn y lle iawn ar yr adeg iawn. Gallech ofyn i un o'r asiantaethau sy'n cyflenwi ecstras ond gofynnwch beth maen nhw'n ei gynnig. Os ydyn nhw'n codi tâl am ymuno a nhw, holwch beth yn union fyddan nhw'n ei wneud am y tâl hwnnw. Weithiau bydd cwmnïau ffilm yn cysylltu â grwpiau drama lleol i gael ecstras. Gallan nhw hefyd hysbysebu yn y wasg leol neu yn The Stage (gweler diwedd y daflen).
• Mewn cynyrchiadau drama radio- mae yna gyfleoedd o hyd ar lefel genedlaethol a rhanbarthol.
• Gwneud gwaith amrywiol arall- yn cynnwys cyflwyno teledu a radio, dybio, trosleisio, hysbysebion, adloniant ar longau neu mewn clybiau, fideos hyfforddi.

Gwaith styntiau

Mae styntiau'n cael eu cynhyrchu gan ddefnyddio cyfrifiaduron yn fwyfwy aml heddiw, am resymau ariannol ac oherwydd diogelwch. O ganlyniad, mae'r gwaith sydd gan styntwyr yn lleihau. Mae styntwyr yn gweithio ar eu liwt eu hunain, felly mae'u cyflogau'n amrywio yn ôl eu sgiliau a'u profiad. Mae styntiwr yn berfformiwr ac yn dechnegydd hefyd - hynny yw, mae'n cymysgu sgiliau dramatig â champau technegol. Bydd ganddynt lawer o sgiliau a all gynnwys gyrru, parasiwtio, marchogaeth, gymnasteg, crefft ymladd a phlymio. Mae styntwyr a chydlynwyr styntiau yn aml yn sefydlu styntiau ac yn cynnal gwiriadau ar y cyfarpar y'u defnyddir, felly rhaid bod ganddynt ddealltwriaeth dechnegol dda o'r hyn sy'n digwydd - gan gynnwys onglau ffilmio'r camerâu ac ati. Rhaid i styntwyr fod yn gorfforol iach ac yn actif, a rhaid iddynt allu ymateb yn gyflym. Mae hyd yr yrfa'n fyr ac yn gystadleuol, a gall y gwaith fod yn anghyfforddus ac yn beryglus. Ar ôl 'ymddeol' o waith fel styntiwr, efallai y bydd modd troi i wneud gwaith fel trefnydd neu gydlynydd styntiau.

Mae cynhyrchwyr ffilm a theledu yn defnyddio cofrestr y Joint Industry Stunt Committee i gael manylion styntwyr a chydlynwyr styntiau. Mae'r mwyafrif o bobl yn dechrau trwy gofrestru fel aelod ar brawf. I symud ymlaen i aelodaeth ganolradd rhaid treulio o leiaf tair blynedd fel aelod ar brawf, bodloni meini prawf graddio'r gofrestr a chael eich asesu i sicrhau'ch bud wedi cyrraedd y safon ofynnol. Aelodaeth lawn yw'r categori aelodaeth terfynol. Byddwch yn wyliadwrus o gyflogwyr sy'n edrych am berfformwyr anghofrestredig. I gael gwybodaeth bellach edrychwch ar : wwww.jigs.org.uk
cblake@equity.org.uk

Equity

Er nad yw'n hollol angenrheidiol perthyn i Equity, sef undeb yr actorion, mae gan y rhan fwyaf o gyflogwyr gytundebau castio ag Equity, felly mae aelodaeth bron â bod yn hanfodol. Trwy fod yn aelod, gallwch gael cymorth a chyngor gyda chontractau, tâl ac ati a gallwch gael yswiriant perthnasol hefyd.

Gall myfyrwyr ar gyrsiau addysg uwch  llawn amser sy'n para blwyddyn neu fwy mewn perfformio neu bwnc cysylltiedig ymuno fel aelodau myfyrwyr pan fyddant yn dechrau ar eu cwrs. Gall pobl sy'n llwyddo i gwblhau cwrs galwedigaethol yn un o 22 aelod-sefydliad y Conference of Drama Schools (CDS) ymuno ar ôl graddio. Ymhlith ffyrdd eraill i ddod yn aelod o Equity mae dod yn ganwr neu ddawnsiwr, neu gael swydd gydag un o'r cwmnïau theatr bach ymylol amgen a'r cwmnïau theatr plant. Os byddwch chi'n gweithio i gwmni nad yw'n gysylltiedig ag Equity, efallai na fyddwch chi wedi'ch amddiffyn ac efallai y byddwch chi'n agored i gael eich ecsbloetio.

Fodd bynnag, nid yw bod yn berchen ar gerdyn Equity yn gwarantu gwaith. I gael gwaith actio, bydd angen ichi argyhoeddi cyfarwyddwr mewn clyweliad eich bod yn gallu actio. Yn gyffredinol mae'n well gan gyflogwyr gyflogi perfformwyr sydd â phrofiad proffesiynol ymlaen llaw, ac sy'n aelodau o Equity. Nid yw hyn yn ei gwneud yn hawdd cael gwaith, ond mae'n sicrhau ei bod yn bosibl cynnal safonau gofynnol penodol o ran cyflog ac amodau. Mae Equity yn trafod telerau ar gyfer isafswm cyflogau actorion; gellir cael mwy o wybodaeth gan Equity ac wrth edrych ar eu gwefan (gweler diwedd y daflen).

Gyrfaoedd cysylltiedig

Mae yna lawer o gyfleoedd heblaw perfformio. Mae'r rhain yn cynnwys cynhyrchu, rheoli llwyfan, cyfarwyddo, rheoli neu weinyddu theatr, goleuo, gwisgoedd, colur, dylunio ac adeiladu setiau ac ati. Gwelwch y taflenni eraill yn y gyfres hon i gael mwy o wybodaeth.

Dysgu drama

Gall athrawon drama weithio mewn ysgolion gwladol ac mewn ysgolion annibynnol lle mae drama yn rhan o'r cwricwlwm. Mae angen Statws Athro Cymwys arnoch i weithio mewn ysgolion gwladol. Mae llawer o athrawon drama yn aml yn cynnig pwnc dysgu arall - Saesneg yn aml ond ddim o anghenraid. Ar wahân i ysgolion mae yna gyfleoedd mewn colegau addysg bellach, sefydliadau addysg uwch, ysgolion drama arbenigol, grwpiau theatr, gweithdai theatr ieuenctid a chanolfannau celfyddydau.

Therapi drama

Bydd therapyddion drama yn defnyddio technegau actio i helpu pobl sydd wedi dioddef trawma, pobl â phroblemau iechyd meddwl a phobl ag anableddau dysgu. Trwy ddrama, gall pobl fynegi agweddau ar eu problemau sy'n gallu bod yn anodd iddynt ei wneud fel arall.  Mae rhai therapyddion drama yn cael eu cyflogi gan y GIG, mae eraill yn gweithio mewn amrywiaeth o leoliadau yn cynnwys mewn carchardai, lleoliadau addysg arbennig, gwasanaethau cymdeithasol a'r sector gwirfoddol. Gweler taflen JG 01 am fwy o fanylion.

Addysg a hyfforddiant

Lle i gychwyn...

Mae cystadleuaeth frwd ar gyfer lleoedd mewn ysgol ddrama ac, fel arfer, po fwyaf y profiad sydd gennych cyn gwneud cais, gorau fydd eich cyfle o gael lle. Os ydych yn yr ysgol o hyd, sicrhewch eich bod yn manteisio ar gyfleoedd mewn sioeau ysgol wrth gwrs, ac ymuno ag unrhyw grwpiau drama yn yr ysgol. Y tu allan i'r ysgol, mae'n bosibl bod yna theatr ieuenctid lleol neu grŵp drama, neu weithdai theatr yn rhedeg ar benwythnosau neu yn ystod y gwyliau. Mae cyfleoedd o'r fath yn cynnig mewnwelediad hanfodol i berfformio a rheoli llwyfan - ac maen nhw hefyd yn gyfle da i gymdeithasu a chael hwyl!

Mae'r National Youth Theatre yn cynnal clyweliadau ar gyfer pobl ifanc rhwng 13 a 21 oed yn ystod hanner tymor mis Chwefror bob blwyddyn. Os byddwch chi'n llwyddiannus, cewch gynnig lle ar gwrs actio haf. Ar ôl mynychu cwrs o'r fath, gallwch fynd i gyfweliad amran yng nghynyrchiadau'r NYT. Mae gyrfaoedd actio llawer o bobl wedi cychwyn yn y modd hwn.

Yn ogystal â cheisio cael profiad o berfformio, ceisiwch fynd i weld rhywfaint o theatr fyw hefyd, os gallwch chi. Oherwydd bod actio'n alwedigaeth lle mae'n anodd cael eich traed trwy'r drws, a chael gwaith rheolaidd, fe'ch cynghorir i addysgu'ch hun yn gyffredinol i'r lefel uchaf posibl cyn dechrau hyfforddi fel actor proffesiynol.

Cyrsiau lefel 3

Mae llawer o golegau addysg bellach a rhai ysgolion yn cynnig cymwysterau BTEC Cenedlaethol Lefel 3yn y celfyddydau perfformio. Mae'r cyrsiau hyn yn eang ac ymarferol, gyda llwybrau actio. Fel arfer, bydd arnoch angen pedwar cymhwyster TGAU graddau A*-C neu gyfwerth i gael eich derbyn ar y cwrs. Hefyd, mae yna gymwysterau lefel A/AS yn y celfyddydau perfformio neu astudiaethau drama a theatr. Os ydych chi'n byw yn Lloegr, mae rhai ysgolion a cholegau'n cynnig y Diploma Uwch  yn y cyfryngau a'r diwydiannau creadigol, a all fod yn berthnasol.

Hyfforddiant proffesiynol

Mae'r rhan fwyaf o actorion proffesiynol yn hyfforddi trwy'r llwybr ysgol ddrama. Mae ysgolion drama yn cynnig cyrsiau diploma a gradd sy'n para hyd at dair blynedd. O'r 20+ aelod o Gynhadledd Ysgolion Drama, mae'r rhan fwyaf ohonynt yn cynnig cyrsiau gradd mewn actio. Achredir mwyafrif y cyrsiau gan y Cyngor Cenedlaethol dros Hyfforddiant Drama (NCDT).

Mae hefyd cyrsiau gradd a diploma arbenigol ar gael mewn cyfarwyddo a theatr dechnegol/rheoli llwyfan mewn nifer o'r ysgolion drama.

Gall y Gynhadledd Ysgolion Drama a'r NCDT ddarparu gwybodaeth am ysgolion drama a chyrsiau a achredir. Fel y soniwyd uchod, mae llawer o gystadleuaeth am fynediad; ar rai cyrsiau achrededig, dim ond un lle sydd ar gyfer pob 50 ymgeisydd. Wrth ddewis ysgol, ceisiwch wybodaeth am y dulliau o addysgu - gall y dull o hyfforddi actorion amrywio o'r naill le i'r llall. Ceisiwch wybodaeth hefyd am gyrchfannau myfyrwyr a cheisiwch fynychu cynyrchiadau myfyrwyr. Byddwch yn ofalus gyda chyrsiau drud mewn ysgolion drama anachrededig.

Mae ysgolion drama yn derbyn myfyrwyr ar gyfer cyrsiau actio tair blynedd i fyfyrwyr 18 oed a hŷn, neu raddedigion ar gyfer mynediad i gyrsiau ôl-raddedig. Bydd eich cais yn dibynnu'n bennaf ar eich clyweliad, ond dylech wirio unrhyw ofynion mynediad penodol gydag ysgolion drama unigol. Gall fod angen cymwysterau lefel A neu gyfwerth ar gyfer cyrsiau sy'n arwain at radd. Gwiriwch yr union ofynion mynediad yn ofalus. Nid yw'n hanfodol eich bod wedi astudio drama neu berfformio fel pwnc academaidd er mwyn cael lle mewn ysgol ddrama.

Medrwch ennill cymhwyster mewn ymladd llwyfan trwy'r British Academy of Stage & Screen Combat neu'r British Academy of Dramatic Combat. Am fanylion gweler:
http://www.bassc.org/http://www.badc.co.uk/

Cyrsiau gradd eraill

Ar wahân i fynd i ysgol ddrama, mae hefyd yn bosibl dilyn cwrs gradd mewn drama/y celfyddydau perfformio yn y coleg neu'r brifysgol. Fodd bynnag, mae'r cyrsiau hyn yn fwy academaidd yn gyffredinol - nid hyfforddi pobl i fod yn actorion yw eu prif nod. Felly bydd angen hyfforddiant galwedigaethol pellach mewn ysgol ddrama ar raddedigion o'r cyrsiau hyn, megis cwrs ôl-raddedig sy'n para am flwyddyn, cyn y gallant ddechrau gweithio fel actorion proffesiynol.

Bob blwyddyn mae UCAS yn cynnal arddangosfa Compose your futureyn Coventry lle ceir gwybodaeth ar gyrsiau celfyddydau perfformio. Mae digwyddiad 2011 ym Manceinion ar 17 Hydref.

Cyrsiau ôl-raddedig

Ceir cyrsiau ôl-raddedig a achredir gan NCDT mewn actio a rheoli llwyfan sy'n addas i'r rheiny sydd eisoes yn meddu ar radd (mewn unrhyw bwnc) neu sydd â phrofiad proffesiynol perthnasol. Mae cyrsiau hyfforddi athrawon ôl-raddedig mewn drama ar gael hefyd mewn nifer o brifysgolion. Er mwyn hyfforddi fel athro mewn ysgolion gwladol, mae'n rhaid cael graddau TGAU A*-C mewn mathemateg a Saesneg/Cymraeg a hefyd gwyddoniaeth i addysgu mewn ysgol gynradd.

Cyllid ar gyfer hyfforddi

Mae sawl ffordd o ariannu cyrsiau actio, rheoli llwyfan neu waith theatr technegol.

• Mae'r rheini sy'n dilyn cwrs gradd mewn prifysgol neu ysgol ddrama a ddilysir gan brifysgol, yn dod o dan yr un trefniadau ariannol â myfyrwyr mewn unrhyw bwnc gradd arall. Am fwy o wybodaeth gwelwch y daflen 2.33 yn y gyfres hon.
• Mae cyllid ar gael trwy'r cynllun Gwobrau Dawns a Dramaar gyfer myfyrwyr ar rai cyrsiau drama penodol mewn ysgolion drama achrededig - gweler isod.
• Gall israddedigion o sefydliadau'r Conservatoire Dawns a Drama fod yn gymwys ar gyfer Bwrsariaeth Conservetoire. Am wybodaeth, gweler: www.cdd.ac.uk
• Nid yw'r wladwriaeth yn cyllido rhai cyrsiau a achredir, ac yn yr achos hwn gall fod rhaid i'r myfyrwyr dalu ffioedd o tua £13,000 y flwyddyn neu fwy, ynghyd â chostau byw.

Gwobrau Dawns a Drama

Mae cynllun Gwobrau Dawns a Drama, yn helpu nifer o fyfyrwyr newydd talentog sy'n dechrau ar hyfforddiant dawns a drama bob blwyddyn. Rhaid i fyfyrwyr fod yn 18 oed neu'n hŷn ar gyfer cyrsiau actio neu reoli llwyfan, a rhaid iddynt fodloni gofynion dinasyddiaeth a phreswyl arbennig. Nid oes unrhyw derfynau oed uchaf. Rhaid i chi fod yn dilyn cwrs gydag un o 21 darparwr hyfforddiant achrededig sy'n arwain at gymhwyster Diploma yn Trinity College Llundain. Mae'r cyrsiau'n para rhwng blwyddyn a thair blynedd.

Dylech wneud cais am wobr trwy'r darparwr o'ch dewis. Os byddwch yn llwyddiannus, bydd y Wobr yn talu'r rhan fwyaf o'ch ffioedd dysgu; mae gofyn i chi wneud cyfraniad o £1,275 (ar gyfer blwyddyn academaidd 2011/2012). Gallwch hefyd gael cymorth gyda ffioedd byw a gofal plant trwy grant nad oes rhaid ei ad-dalu o hyd at £5,460 (yn dibynnu ar yr amgylchiadau), os yw cyfanswm incwm eich cartref yn llai na £33,000.

I gael gwybodaeth bellach am y Gwobrau Dawns a Drama, ewch i:
www.direct.gov.uk/danceanddrama